मायेच्या अतीत | Beyond Illusion

पारमार्थिक स्वरूपाचे, तत्त्वाचे चिंतन करणारे जे तत्त्वचिंतक लोक आहेत, त्यांची बुद्धि केवळ दृश्याचाच विचार न करता, दृश्याच्याही अतीत असणाऱ्या तत्त्वाचे चिंतन करणारी असते.  हे चराचर विश्व व मोहक, आकर्षक विषय डोळ्यांना सत्य दिसत असतील तरी ते सर्व मायेमधून निर्माण झालेले आहेत, याचे ज्ञान या तत्त्वचिंतकांना असते.  

जसे टी. व्ही. वर आपण एखादा चित्रपट किंवा नाटक पाहत असू, त्यामध्ये भयंकर प्रसंग घडला, तरी आपण काही खरे-खरे दुःखी होत नाही.  कारण हे सर्व नाटक असल्यामुळे सर्व खोटेच आहे, हे आपणास माहीत असते.  त्याचप्रमाणे विवेकी पुरुष, तत्त्वचिंतक या मायिक सृष्टीच्या चिंतनामध्ये आदर दाखवीत नाही.  म्हणजेच “हे सर्व मायिक आहे,”  असे जाणल्यामुळे तो या दृश्य प्रपंचाला विशेष महत्त्व देत नाही.  तत्त्वचिंतक या जगताच्या बाबतीत अंतरंगाने तटस्थ व उदासीन राहतो.  

तसेच मायावी जादुगार जसा आकाशात दोरी टाकतो, त्याचप्रमाणे जागृत-स्वप्न-सुषुप्ति या अवस्था म्हणजेच मायेचा विस्तार आहे.  या तीनही अवस्था मायिक, कल्पित, मिथ्या आहेत.  तसेच या तीन अवस्थांच्यामध्ये आरूढ होणाऱ्या विश्व-तैजस-प्राज्ञ यांच्यापेक्षाही खरा मायावी हा भिन्न स्वरूपाचा आहे.  ज्याप्रमाणे दोरी टाकणारा मायावी, त्या दोरीवर चढणारा, युद्ध करणारा, क्षणात जमिनीवर तर क्षणात आकाशात दिसणारा, अशा पुरुषांच्यापेक्षाही सर्व माया रचून, मायेला नियंत्रित करणारा पारमार्थिक मायावी खरा जादुगार हा भिन्नच असतो.  तो नित्य एकाच ठिकाणी जमिनीवरच स्थित राहून या विविध प्रकारच्या माया रचतो, नाटक रचतो.  

त्याचप्रमाणे जागृत-स्वप्न-सुषुप्ति या अवस्था, या सर्व माया रचणारा मायावी, परमात्मा या अवस्थांच्यापासून व विश्व-तैजस-प्राज्ञ यांच्यापासून सुद्धा अत्यंत विलक्षण स्वरूपाचा आहे.  तो परमात्मा म्हणजेच ‘तुरीय’ नावाचे पारमार्थिक तत्त्व आहे.  असे हे जे तीन अवस्था व तीन आत्म्यांच्याही अतीत असणारे पारमार्थिक ‘तुरीय’ नावाचे तत्त्व आहे, त्या तत्त्वाच्या चिंतनामध्येच मुमुक्षु साधकांची प्रवृत्ति असते.  

- "माण्डूक्योपनिषत्” या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, डिसेंबर २०१६
- Reference: "Mandukyopanishad" by ParamPoojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1^st Edition, December 2016

- हरी ॐ–