“ नमः ” म्हणजे त्याग | “Namah” Means Sacrifice

‘नमः’ याचा कर्मकांडामध्ये ‘त्याग’ असा अर्थ आहे.  यज्ञामध्ये यजमान मंत्रांच्या साहाय्याने यज्ञकुंडामध्ये हवन करीत असतो – इन्द्राय स्वाहा इदं न मम |  अग्नेय स्वाहा इदं न मम |   ज्यावेळी मी एखादी गोष्ट त्याग करतो, अर्पण करतो, त्यावेळी त्या वस्तुवरील माझा मालकी हक्क संपतो.  त्याग म्हणजेच ममत्वाचा त्याग होय.  त्याग म्हणजे समर्पण होय.  त्याग म्हणजे देवून टाकणे नव्हे.  ‘त्याग’ ही शारीरिक क्रिया नसून अंतःकरणाचा एक उदात्त भाव आहे.  

एखादी वस्तु मला निरुपयोगी असेल किंवा आपल्या घरात अडगळ झालेली असेल, म्हणून ती दुसऱ्याला देवून टाकावी, या वृत्तीने दिले असेल तर त्यास ‘त्याग’ म्हणता येत नाही.  अन्यथा दुसऱ्याने मला मोठे म्हणावे, समाजामध्ये मान-सन्मान, प्रतिष्ठा मिळावी, या हेतूने किंवा निवडणुका जवळ आल्यानंतर मतांसाठी जर काही दिले तर त्याला ‘त्याग’ असे म्हणता येत नाही.  याचे कारण त्याग करीत असताना खरे तर वस्तु, पैसा यांचा त्याग नसून या सर्वांच्याविषयी आपल्या मनामध्ये जो ममत्वाचा भाव असतो, त्याचा त्याग आहे.  

सर्वात शेवटी “मी त्याग केला” या अहंकारवृत्तीचा त्याग होणे, हा खरा त्याग आहे.  त्यागाच्या वृत्तीमागे शुद्ध आनंद असतो.  त्याग करून आनंद मिळत नसेल, उलट मनामध्ये रुखरुख वाटत असेल, एखादी वस्तु दिली म्हणून पश्चाताप होत असेल तर तो ‘त्याग’ नव्हे.  

याठिकाणी साधक ‘नमः शिवाय’ यामधून शिवाला सर्व समर्पण करीत आहे.  म्हणजेच त्याग करण्यास योग्य असणारे पत्र, फळ, फूल वगैरे अर्पित आहे.  त्याचे फळ म्हणजेच साधकाला आनंदाची प्राप्ति होते.  

- "ॐ नमः शिवाय" या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, मार्च २०१५   
- Reference: "Om Namah Shivay" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 3^rd Edition, March 2015

- हरी ॐ –