श्रीराम म्हणजे कोण ? | Who is Shree Rama ?

रामायणामध्ये फार सुंदर प्रसंग आहे.  प्रभु श्रीरामाला राज्याभिषेक झाल्यानंतर हनुमान प्रभु रामचंद्र व सीतामातेला नतमस्तक होतो.  त्यावेळी सीता हनुमंताला उपदेश देते –

रामं विद्धि परं ब्रह्म सच्चिदानंदमद्वयम् |  सर्वोपाधिविनिर्मुक्तं सत्तामात्रमगोचरम् ||

हे हनुमंता !  ‘श्रीराम’ म्हणजे एखादी मर्त्य व्यक्ति नाही, एक शरीरही नाही, किंबहुना ‘श्रीराम’ हा माझा केवळ पति नाही.  तर ‘श्रीराम’ हा स्वतःच सच्चिदानंदस्वरूप असणारा, सर्व शरीरांच्याही अतीत आहे.  श्रीराम म्हणजे सर्वांच्यामध्ये सत्तास्वरूपाने अंतर्बाह्य अनुस्यूत असणारे तत्त्व आहे.  श्रीराम हा स्वतःच अंतर्यामी स्वरूप आत्माराम आहे.

श्री समर्थ रामदास स्वामी सुद्धा म्हणतात –

वसे हृदयीं देव तो जाण ऐसा |  नभाचे परी व्यापकू जाण तैसा ||

सदा संचला येत ना जात कांहीं |  तयावीण कोठें रिता ठाव नाहीं ||

प्रभु श्रीराम हा सर्वव्यापी, सर्वांतर्यामी आहे.  परंतु राम सर्वांच्या आत असूनही दुर्दैवाने आपल्याला ‘तो’ अनुभवायला येत नाही.  म्हणू तरी आपण एकमेकांना आपल्या जीवनाचा अनुभव सांगत असतो – ‘सगळं काही आहे हो !  जीवनामध्ये मी सर्व काही प्राप्त केलेले आहे.  पण सगळं असूनही जीवनात काही राम नाही.’  आपल्या जीवनातून राम निघून गेलेला आहे.

राम म्हणजेच आनंद !  राम म्हणजेच जीवनामध्ये असणारा अर्थ, जीवनामध्ये असणारे सार किंवा रहस्य होय. आपल्या जीवनामध्ये बहिरंगाने अनेक विषय, उपभोग आहेत. आपण स्वकर्तृत्व आणि प्रयत्नाने सर्व काही प्राप्त करतो.  पैसा, संपत्ति, मान-सन्मान, प्रतिष्ठा, विषय, उपभोग आहेत, सभोवती पती, पत्नी, मुले, नातू, आप्तस्वकीय, बांधव, मित्रपरिवार सर्व काही आहे.  परंतु दुर्दैवाने जीवनामधील आनंद हरविल्यासारखा वाटतो.  म्हणजेच जीवनामधील ‘राम’ निघून गेल्यासारखा वाटतो.  वास्तविक ‘राम’ हा बाहेर नाही, तर आपल्याच आत, अंतरंगामध्ये आहे.

संत ज्ञानदेव सुद्धा म्हणतात – तैसा हृदयामध्ये मी रामु |  सर्व सुखाचा आरामु ||

“सर्व प्राणिमात्रांच्या हृदयामध्ये, अंतःकरणामध्ये मी, हा ‘राम’ आनंदस्वरूपाने, चैतन्यस्वरूपाने सन्निविष्ट आहे.”  म्हणून राम हा स्वतःच आनंदस्वरूप आहे.

- "दाशरथी राम" या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, मे २००७   
- Reference: "Dasharathi Ram" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1^st Edition, May 2007

                                                                      - हरी ॐ –