वसिष्ठ मुनि येथे साधकाला धोक्याची सूचना देऊन
पथ्य सांगत आहेत. कारण विश्वामध्ये अनेक प्रकारचे
लोक आहेत. काही लोक शास्त्राचा अपमान करतात.
शास्त्राच्या गंभीर असणाऱ्या शब्दांचा व्यवहारामध्ये
दुरुपयोग करतात. संदर्भ नसताना शास्त्राचे
शब्द वापरतात. स्वतःच्या बुद्धिनुसार, स्वार्थानुसार
शास्त्राचे चुकीचे अर्थ काढतात. इतकेच नव्हे
तर काही लोक संतांचा, गुरूंचा सुद्धा अपमान करतात.
अशा मूर्ख लोकांच्याबरोबर एक क्षणभरही संगती
करू नये. आपल्यावर भयंकर संकट आले, आपणास
कष्ट झाले तरी दुर्जनांचे साहाय्य घेऊ नये. त्यापेक्षा कष्ट सहन करणे चांगले ! याचे कारण दुर्जनांचा संग हा अत्यंत घातक असतो.
त्यामुळे आपल्या मनामध्ये सुद्धा गुरु व
शास्त्राबद्दल अनादर, विकल्प निर्माण होण्याची शक्यता असते आणि एक विकल्प सुद्धा साधकाला
या मार्गापासून परावृत्त करू शकतो. म्हणून
साधकाने कदापि दुर्जनांचा संग करू नये.
वसिष्ठ मुनि येथे शूद्र दुःसंगाचा म्हणजे मूर्ख
लोकांच्या संगतीचा त्याग सांगतात. शारीरिक
व मानसिक रोग मनुष्याला अनेक प्रकारची दुःखे देतात. विषाच्या एका थेंबानेही आपला जीव कासावीस होतो.
संकटांच्यामुळे आपले ह्रिदय विदीर्ण होते.
या सर्वांच्यामुळे भयंकर यातना प्राप्त होतात.
परंतु मूर्ख लोकांच्या संगतीने होणारे दुःख
यापेक्षाही अधिक आहे.
शास्त्रकार दृष्टांत देतात - जसे एखादा छोटासा
तरंग सुद्धा दुसऱ्या तरंगांच्या संपर्कात आला तर तो मोठा होत-होत संपूर्ण समुद्रालाही
व्यत्प्त करतो. तसेच मनुष्यामधील एखादा
छोटा दोष सुद्धा दुर्जनाच्या संगतीने भयंकर रूप धारण करतो. दुर्जनांच्या संगतीने मनामध्ये विकल्प आला किंवा
गुरु व शास्त्र यांच्याबद्दल शंका निर्माण झाली तर साधकाचे अधःपतन होऊन संपूर्ण जीवनही
उध्वस्त होऊ शकते. म्हणून मोहासक्त, मूढ दुर्जनांचा
संग पूर्णतः त्याग करावा.
- "योगवासिष्ठ" (द्वितीय मुमुक्षुव्यवहार प्रकरण) या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, मे २०१९
- Reference: "Yogavashishtha" by Param
Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1st Edition, May 2019
- हरी ॐ–
