जिज्ञासु साधकाने प्रथम इंद्रियसंयमन करणे
अत्यंत आवश्यक आहे. यासाठीच शास्त्रामध्ये
ब्रह्मचारी व्रताचे अनुष्ठान सांगितलेले आहे. शास्त्रकार म्हणतात - शारीरिक उपभोग ही जरी
स्वाभाविक इच्छा असेल तरी परस्त्रीचा त्याग करून स्वस्त्रीचा उपभोग घेण्यातच
तृप्ति करणे योग्य आहे. हा उपभोग केवळ
शरीराच्या सुखासाठी नसून प्रजोत्पत्तीसाठी आहे हे लक्षात ठेवावे. तसेच तो उपभोग योग्य वेळी, योग्य काळी घेणे हेच
गृहस्थाश्रमी लोकांसाठी ब्रह्मचारी व्रत आहे.
शास्त्रामध्ये स्वैर, अनियंत्रित स्त्रीउपभोगाचे
खंडन केलेले आहे. त्यामुळे हे ब्रह्मचारी
व्रत गृहस्थाश्रमी लोकांनी पालन करावे, कारण जो ब्रह्मचर्यव्रतामध्ये स्थिर आहे
तोच धर्म आहे. ब्रह्मचर्यव्रतामध्ये
दृढ असणारे खरे तपस् आहे. ब्रह्मचारी व्रतापेक्षा अन्य कोणतेही श्रेष्ठ, खडतर,
कठीण तप नाही. असे हे ब्रह्मचर्य
धर्माचे अत्युत्तम साधन आहे. ब्रह्मचारी
व्रत म्हणजेच नियमित जीवन होय.
या ब्रह्मचारी व्रताचे पालन करण्यासाठी आपला
आहार-विहार संयमित केला पाहिजे. रजोगुणतमोगुणाचा
प्रभाव कमी करून सत्त्वगुणाचा उत्कर्ष केला पाहिजे. यासाठी सात्त्विक आहाराची आवश्यकता आहे. आहार हे जीवनाचे सार आहे. शरीराचे पोषण, वर्धन व रक्षण करण्यासाठी आहाराची
आवश्यकता आहे आणि यापेक्षा महत्वाचे म्हणजे आहारापासून शुक्रबीजाची निर्मिती होते.
म्हणुनच गर्भधारणेच्यावेळी शुद्ध,
सात्त्विक आहार घ्यावा. त्यामुळे
गर्भावरही चांगले संस्कार होतात.
आहाराचे सार असणाऱ्या या शुक्रबीजाचे रक्षण
करावे, कारण या वीर्याच्या क्षयाने मनुष्य अनेक रोगांनी ग्रस्त होतो. म्हणून मनुष्य जितका भोगी तितक्या अधिक प्रमाणात
रोगी असतो. वीर्य व मन यांचे
प्रयत्नाने रक्षण करावे. जोपर्यंत
शरीरामध्ये असणारे वीर्य स्थिर, संयमित, क्षयरहित असते, तोपर्यंत मनुष्याला
रोगापासून, व्याधींच्यापासून भय नसते, कारण ‘वीर्य’ ही एक शक्ति आहे. म्हणून ब्रह्मचारी व्रताचे अनुसरण करून या
वीर्याचे रक्षण करावे. ब्रह्मचारी व्रत
हाच सर्व शास्त्राचा गाभा, सार आहे.
- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad
Bhagavad Geeta" by Param
Poojya Swami Swaroopanand Saraswati, 3rd
Edition, December 2002
- हरी ॐ–
