अभेदत्वाची दृष्टी | Non-Discriminatory Vision

द्वैतबुद्धीमुळे जीव स्वतःच्या अज्ञानामुळे संसार निर्माण करतो.  अज्ञानामुळे जो सर्व विश्वाचे तत्त्व न जाणता फक्त नानात्व, अनेकत्व पाहातो.  अशा पुरुषाला काय मिळते ?  

श्रुति म्हणते – मृत्योः स मृत्युमाप्नोति य इह नानेव पश्यति |          (कठ. उप. २-१-११)

जो येथे नानात्व, अनेकत्व पाहातो तो एका मृत्यूपासून दुसऱ्या मृत्यूपर्यंत जातो.  म्हणजे – पुनरपि जननं पुनरपि मरणं पुनरपि जननीजठरे शयनम् |  तो जीव पुन्हा पुन्हा जन्ममरणाच्या चक्रामध्ये अडकतो.  

परंतु शुद्ध अंतःकरणाचा विचारी पुरुष – यत् दृष्टं तत् सत्यं |  जे दिसते ते सत्य आहे असे न मानता द्रष्टा आणि दृश्याच्या मागे कोणते तत्त्व आहे, याचा सतत शोध घेत असतो आणि सद्गुरूंच्या कृपेने श्रवण-मनन आणि अखंड चिंतनाने तो पारमार्थिक तत्त्व शोधतो.  त्यावेळी त्याला समजते की, द्रष्टा-दृश्य-दर्शन, ज्ञाता-ज्ञेय-ज्ञान किंवा प्रमातु-प्रमेय-प्रमाण हा व्यवहार सत्य नाही तर, साक्षीस्वरूप असलेले कूटस्थअसंगचिद्रूपसाक्षीचैतन्य हेच सत्य आहे.  अनेकत्व-नानात्वाने युक्त असलेले सर्व विश्व तसेच द्रष्टा-दृश्य-दर्शनादि द्वैतव्यवहार साक्षीचैतन्यामध्येच अस्तित्वामध्ये आहे.  

इतकेच नव्हे, तर जीव जगत आणि ईश्वर सुद्धा एकमेकांपासून भिन्न नाहीत तर सच्चिदानंद परब्रह्मस्वरूप हेच सर्वांचे अधिष्ठान आहे.  त्यामुळे अधिष्ठानाच्या दृष्टीने पाहिले तर ब्रह्म एव सत्यं अन्यत् सर्वं मिथ्या इति |  प्रत्यगात्मस्वरूप असलेले परब्रह्म हेच सत्य आहे आणि सर्व द्वैतव्यवहार मिथ्या स्वरूपाचा आहे, कारण तरंग, बुडबुडे ज्याप्रमाणे पाण्यामधून निर्माण होतात, पाण्यामध्येच अस्तित्वात असतात आणि पाण्यामध्येच विरून जातात.  त्यामुळे पाणी हेच सत्य असून अन्य सर्व नामरूपांचा पाण्यामध्ये दिसणारा भास आहे.  सर्व दिसणारा भेद कल्पित आहे.  त्याचप्रमाणे तत्त्ववेत्ता पुरुष सुद्धा विश्वाकडे पाहाताना तत्त्वाच्या दृष्टीने पाहात असल्यामुळे त्याला फक्त ब्रह्मस्वरूप दिसते.  पाहाणारा द्रष्टा आणि पाहाण्याची दृश्य वस्तु हे भिन्न नसून चैतन्यस्वरूपच आहेत.  

  

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति,  डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, 3rd Edition, December 2002

- हरी ॐ –