दांभिकाचे वर्तन | Behavior of a Pretender

भाष्यकार दांभिक माणसाच्या वर्तनाचे वर्णन करतात – वेषभाषाक्रियाचातुर्यादिभिः |

१) वेषचातुर्य – वेष म्हणजेच कपडे किंवा पेहराव.  मनुष्य अनेक प्रकारचे वेष धारण करतो.  मी श्रीमंत आहे, हे दाखविण्यासाठी उत्तम-उत्तम उंची, तलम वस्त्रे परिधान करतो.  घरामध्ये कदाचित अन्नान्न दशा असेल, परंतु बाहेर मात्र एकदम श्रीमंती वेष असतो.  त्यामुळे लोक त्याला श्रीमंत समजतात.  त्याचा रुबाब, ऐट पाहून त्याच्याबद्दल एक प्रकारचा दबदबा, आदर निर्माण होतो.  यालाच वेषचातुर्य असे म्हणतात.  

२) भाषाचातुर्य – ही एक फार मोठी कला आहे.  काही लोकांना ती सहज अवगत असते.  आपल्या मृदु भाषेच्या प्रभावाने ते अन्य व्यक्तीला मंत्रमुग्ध करतात.  त्यांची वाणी अत्यंत मधुर, मोहक, भुरळ पाडणारी असते.  लोकांना आकर्षित करणारी असते.  परंतु यामागे खरे प्रेम, जिव्हाळा नसून फक्त स्वतःचा स्वार्थ असतो.  स्वार्थपूर्ति होईपर्यंत ते अत्यंत गोड-गोड बोलतात.  

म्हणून एखादा मनुष्य आपल्याशी खूप गोड बोलत असेल तर निश्चितपणे त्यामागे त्याचा स्वार्थ आहे, असे समजावे.  मधु तिष्ठति जिव्हाग्रे हृदये तु हलाहलम् |  त्याच्या बोलण्यामधून त्याची नम्रता, विनयशीलता, प्रेम दिसत असेल, जिभेवर मध ठेवल्याप्रमाणे तो अत्यंत गोड, लाघवी बोलत असेल तरीही त्याच्या मनामध्ये मात्र हलाहल वीष, कपटी वृत्ति असते.  स्वतःचा कार्यभाग साधला की, तो दुसऱ्या व्यक्तीला क्षणार्धात दूर करतो.  याप्रकारे हा मनुष्य आपल्या भाषाचातुर्याने जगाला फसवितो.  

३) क्रियाचातुर्य – दांभिक मनुष्य कोणतेही कर्म इतक्या कुशलतेने करतो की, त्याच्याबद्दल इतरांना कोणतीही शंका येत नाही.  उदाहरण म्हणजे निवडणुका जवळ आल्या की, आपली नेतेमंडळी औदार्य दाखवून अनेक कामे केल्यासारखी भासवितात.  

अशा प्रकारे या तीन चातुर्यांच्या साहाय्याने मनुष्य स्वतःचा स्वार्थ पूर्ण करतो.  

   

- "दिव्यत्वाचा मार्ग" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, २०१०
- Reference: "Divyatwacha Marg" by Param Poojya Swami Swaroopanand Saraswati, 3^rd Edition, 2010

- हरी ॐ –