पूजा आणि अनुराग | Worship with Love

पूजा हे एक कर्म आहे.  ते ईश्वराभिमुख आहे.  यामध्ये सगुण ईश्वराची पूजा केली जाते.  ही पूजा मूर्तीची असेल, किंवा प्रतिमेची असेल, किंवा प्रतीकाची सुद्धा असेल.  कदाचित प्राणप्रतिष्ठा करूनही केलेली असेल किंवा यज्ञयागादि रूपाने केलेली असेल.  विग्रहरूपाने असेल.  यात आवाहन, आसन, अर्घ्य, स्नान, उटी-चंदन आणि पंचामृतादि अशी विधिपूर्वक पूजा करून विग्रहाची स्थापना केली जाते.

त्यानंतर विग्रहाला वस्त्र-उपवस्त्र, यज्ञोपवित्, गंध, चंदन, अक्षता, दूर्वा, बेल, तुलसीपत्र, सुगंधी फुले, आभूषण अर्पण करून धूप, दीप, नैवेद्य दिला जातो.  त्यानंतर आरती, तांबूल देऊन स्तवन केले जाते.  कोणी कथेमधून स्तवन करेल, तर कोणी कीर्तनगायनामधून, कोणी नृत्य करून, तर कोणी जपध्यानामधून करेल.  अशा अनेक क्रियांच्यामधून ईश्वराला प्रसन्न केले जाते.

पूजा हे एक कर्म आहे परंतु केवळ कर्म करणे म्हणजे भक्ति नव्हे.  रोजच्या अनेक कर्मांच्यापैकी पूजा हे एक रोजचे कर्म होईल.  ते यंत्रवत् होईल.  म्हणून केवळ पूजा हे कर्म भक्तीच्या दृढ निश्चयाचे लक्षण होणार नाही.  यासाठी पूजादि कार्यात अनुराग असणे आवश्यक आहे.

‘अनुराग’ – ‘अनु’ या उपसर्गामध्ये पाठीमागून जाणे हा अर्थ अभिप्रेत आहे.  ‘सुखानुशयी रागः’ ज्याचे स्मरण केल्याने सुख मिळते त्याला ‘राग’ म्हणतात.  अनुराग म्हणजे प्रेम, प्रीति.  हा अनुराग विषयांमध्ये नसून तो पूजादि कर्मामध्ये आहे, कारण पूजादि कर्म शारीरिक असेल तरी ते अन्य कर्माप्रमाणे विषयाभिमुख करणारे नसून ईश्वराभिमुख करणारे आहे.  ईश्वरावर केंद्रीभूत आहे.  म्हणून पूजादि कर्मामध्ये अनुराग किंवा प्रीति निर्माण होणे यालाच भगवान व्यास भक्ति दृढ झाल्याचे लक्षण सांगतात.

- "नारदभक्तिसूत्र" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, एप्रिल २००६
- Reference: "Narad Bhaktisutra" by Param Poojya Swami Swaroopanand Saraswati, 3^rd Edition, April 2006

- हरी ॐ –