जीव आणि ईश्वर | Being and Supreme-Being

 

जीव हा जरी उपाधीशी तादात्म्य पावून सोपाधिक परिच्छिन्न, अल्पज्ञ, अल्पशक्तिमान, अल्पव्यापी, कर्ता, भोक्ता, सुखी-दुःखी, जन्ममृत्यू युक्त, संसारी भासत असला तरीही त्वंपदलक्ष्यार्थाने - स्वस्वरूपाने तो संवित् स्वरूप आहे.

परमेश्वर म्हणजेच मायाउपाधियुक्त ब्रह्म. जीवाच्या तुलनेने सर्वज्ञ, सर्वशक्तिमान, सर्वव्यापी, ईशनशील, नियामक असला तरीही तत्पदलक्ष्यार्थाने तो मायाउपाधिरहित, त्रिगुणातीत, शुद्ध चैतन्यस्वरूप आहे.     

जीव	ईश्वर
अल्पज्ञ	सर्वज्ञ
अल्पशक्तिमान	सर्वशक्तिमान
अल्पव्यापी	सर्वव्यापी
मर्यादित	अमर्यादित
कार्य	कारण
नियम्य	नियामक
कर्ता – भोक्ता	अकर्ता – अभोक्ता
संसारी	असंसारी

 

याप्रमाणे जीव आणि परमेश्वर यामध्ये व्यवहारयोग्य भेद दिसत असले तरी सुद्धा ते केवळ उपाधिजन्य भेद आहेत. त्यांच्यात स्वस्वरूपाने भेद नाहीत. मायाउपाधिमध्ये म्हणजेच शुद्धसत्वगुणप्रधान मायेमध्ये पडलेले चित्प्रतिबिंब म्हणजे ईश्वर होय. अविद्याउपाधिमध्ये म्हणजेच अशुद्धसत्वगुणप्रधान मायेमध्ये पडलेले चित्प्रतिबिंब म्हणजे जीव होय.

परमेश्वर आणि जीव यांच्यामध्ये उपाधिजन्य भेद आहेत. स्वस्वरूपाने दोघांच्यामध्ये एकच अखंड वस्तु आहे.

 

 

- "मनीषा पञ्चकम्" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, चतुर्थ आवृत्ति, २०१२       
- Reference:  "Maneesha Panchakam" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, 4^th Edition, 2012

- हरी ॐ –