महामारी प्रतिकार मंत्र | Mantra For Pandemic Defence

 

"महामारी जरी भयंकर असेल तरी शास्त्रविहित व धर्मपरायण, सज्जन लोकांचे यामधून रक्षण व्हावे, त्यांना या महामारीची चिकित्सा करता यावी, महामारीसारख्या भयंकर रोगाचा प्रतिकार करता यावा, म्हणून हा एक मंत्र माझ्याजवळ आहे. त्या मंत्राचा मी आता उच्चार करतो." असे म्हणून पितामह ब्रह्मदेवांनी हा मंत्र व त्याचे रहस्य सांगण्यास प्रारंभ केला. "हिमालय पर्वताच्या उत्तर दिशेला 'कर्कटी' नावाची एक राक्षसी राहत आहे. तिच्या निवारणाचा मंत्र पुढील प्रमाणे आहे -

ॐ ह्रींह्रांरींरां विष्णुशक्तये नमः | ॐ नमो भगवति विष्णुशक्तिमेनां ॐ हरहर नयनय पचपच मथमथ उत्सादय दूरेकुरु स्वाहा हिमवन्तं गच्छ जीव सः सः सः चन्द्रमन्डलगतोSसि स्वाहा |

 

असा हा मंत्र भूर्जपत्रावर लिहून रुग्णाच्या डाव्या तळहातावर ठेवावा व नंतर रुग्णावर पाणी शिंपडावे. मंत्र म्हणत असताना मंत्र म्हणणाऱ्याने आपल्या मनामध्ये दृढ भावना करावी की, या मंत्ररूपी मुद्गराच्या जोरदार शास्त्राने कर्कटी राक्षसीचे मर्दन झाले असून ती अत्यंत कर्कश आवाजात हिमालय पर्वताच्या दिशेने धावत सुटली आहे. जो रुग्ण आहे त्याने चिंतन करावे की, तो अमृताने युक्त असणाऱ्या चंद्रमंडलात पोहोचला असून त्याच्या हृदयात चंद्रसायन आहे. तो सर्व रोगांच्या भ्रमापासून मुक्त झाला आहे. साधकाने स्नान करून शुचिर्भूत व्हावे व अत्यंत शांत व स्थिर चित्ताने आचरण करून क्रमाने सांगितल्याप्रमाणे या सर्व क्रिया कराव्यात. असे केल्यामुळे निश्चितच तो मंत्र या विषुचिकेचा, या महामारीचा नाश करतो.

 

हा मंत्र म्हणजे केवळ शब्दांचा उच्चार करणे नव्हे ! हे सिद्ध मंत्र त्यांच्या शक्तींनी युक्त असतात. त्यामुळे दिलेल्या नियमाप्रमाणेच मंत्रोच्चार करणे आवश्यक असते आणि दुसरा महत्त्वाचा भाग म्हणजे मंत्रोच्चार करणारा साधक आणि रुग्ण या दोघांच्याही अंतःकरणात त्या मंत्राबद्दल पूर्ण विश्वास आणि नितांत श्रद्धा आवश्यक आहे.

 

मनुष्याला, राष्ट्राला किंबहुना संपूर्ण विश्वाला महामारीसारख्या सुद्धा दुर्धर संकटामधून मुक्त व्हावयाचे असेल तर मंत्र, औषधोपचार वगैरेदि अनेक उपाय आहेत. मात्र त्या सर्वांचा योग्य परिणाम व्हावयाचा असेल तर मनुष्याच्या अंतःकरणामध्ये सद्गुण, सदाचार, सात्त्विक वृत्ति, धर्मबुध्दि आवश्यक आहे. मनुष्य पौर्वात्य असो व पाश्चिमात्य, श्रीमंत असो अथवा गरीब, सुशिक्षित असो अथवा अशिक्षित, परंतु प्रत्त्येक मनुष्यामध्ये चांगली वृत्ति आवश्यक आहे. त्याच्यामध्ये माणुसकी, मनुष्यत्व व त्यासाठी आवश्यक असणारे प्रेम, त्याग, निःस्वार्थता, समर्पण असे सद्गुण आवश्यक आहेत. त्यासाठी मनुष्यामध्ये या भौतिकतेमुळे शिरलेले पशुत्व नष्ट होणे गरजेचे आहे. मी व माझे ही संकुचित वृत्ति नष्ट होऊन त्याचे मन थोडेसे विशाल झाले पाहिजे.

 

- "योगवासिष्ठ" (तृतीय उत्पत्ति प्रकरण) या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, आदि शंकराचार्य जयंती २०२२   
- Reference: "Yogavashishtha" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1^st Edition, Adi Shankaracharya Jayanti 2022

- हरी ॐ–

द्रष्ट्याचे स्वरूप | Nature of The “Seer”

 

दृश्याला पाहाणारा, दृश्याचे ज्ञान घेणारा द्रष्टा, ज्ञाता, त्याचे स्वरूप काय आहे ?

१. द्रष्ट्याचे पहिले लक्षण म्हणजेच द्रष्टा हा चेतनस्वरूप आहे.  I am Self conscious awareful being.

२. द्रष्टा 'मी', I know that I exist.  I am aware of myself.  तसेच मला माझ्याव्यतिरिक्त असणाऱ्या या विश्वाचीही जाणीव आहे.  द्रष्टा हा चेतनस्वरूप असल्यामुळे तो झाला Subject आणि त्याला ज्या ज्या वस्तूंची जाणीव होते ते झाले Object !

३. द्रष्टा ज्यावेळी दृश्य पाहातो त्यावेळी ते दृश्य विषय सतत बदलत असतात.  मग त्या दृश्याच्या अनुषंगाने असणारा द्रष्टा सुद्धा बदलतो का ?  घटाचा, टेबलाचा, वृक्षाचा द्रष्टा भिन्न-भिन्न असतो का ?  अशी शंका येईल.  परंतु दृश्य बदलते तरीही द्रष्टा बदलत नाही.  जो घटाचा द्रष्टा आहे तोच टेबलाचा, वृक्षाचा, इतकेच नव्हे तर सर्वांचा द्रष्टा आहे.  द्रष्टा हा दृश्य बदलले तरी कधीही ना बदलता त्याच्याच स्वरूपामध्ये राहातो.  त्यामध्ये कोणत्याही प्रकारचा विकार होत नाही.  द्रष्टा हा नित्य अविकारी स्वरूपाचा असतो.

४. दृश्य निर्माण होण्यापूर्वी द्रष्टा असतो.  उदा. घटाची निर्मिती होऊन घट इंद्रियगोचर झाल्यानंतर "घट निर्माण झाला" असे आपण म्हणतो.  म्हणजेच घटाच्या निर्मितीची जाणीव घटाला झाली नाही तर याची जाणीव फक्त द्रष्ट्यालाच झाली.  परंतु ज्यावेळी घट अस्तित्वात नव्हता, घटाचा अभाव होता त्यावेळी त्या घटाच्या अभावात्मक अवस्थेची म्हणजेच "घट नाही" याची जाणीवही द्रष्ट्यालाच होती.  म्हणूनच घटाच्या उत्पत्तिपूर्वी, घट अस्तित्वात असताना तसेच घटाचा नाश झाला तरीही द्रष्टा हा आहेच.

५. यावरून, घट हा उत्पत्तिस्थितिलययुक्त असून घटद्रष्टा मात्र उत्पत्तिस्थितिलयरहित आहे, कारण द्रष्टा हा Subject आहे.  It is not one of the objects of the creation, but it is only the Subject.

६. द्रष्टा हा देशकालवस्तुपरिच्छेदशून्य आहे, कारण देश, काल आणि वस्तु निर्मित आहेत.  त्यामुळे त्यांची जाणीव द्रष्ट्याला, 'मी' लाच होते.  यामुळे देश, काल, वस्तु द्रष्ट्याला मर्यादा घालू शकत नाहीत.  म्हणून द्रष्टा हा उत्पत्तिस्थितिलयरहित, नित्य, अविकारी, नानात्वअनेकत्वरहित, नामरूपरहित, चेतनशील, प्रत्यगस्वरूपाचा आहे.

 

 

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति,  डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, 3rd Edition, December 2002

- हरी ॐ–

मिथ्या विश्वात दुःख कोठे ? | Is There Grief In Futile World ?

 

या विश्वामध्ये कोठेच सत्याची प्रचीति येत नाही.  सत्य वस्तु कोठेही दिसत नाही.  म्हणून विश्व म्हणजे चित्ताला झालेला भ्रम आहे.  जसे एखादे वेळी आपल्या मनाला कोठे भुताचा भ्रम झाला तर आपल्याला सर्वच ठिकाणी भूते दिसायला लागतात.  माणूस समोर आला तरी त्यामध्ये भूत दिसते.  परंतु भुताचे अस्तित्व कोठेही नसते.  त्या कल्पित भुताप्रमाणेच या जगताचे अस्तित्वही कल्पित आहे.  कारण जगताचे मूळ बीजच अस्तित्वामध्ये नाही.

 

विज्ञानाच्या सिद्धांताप्रमाणे सुद्धा पाहिले तरी - कारणं विना कार्यं न सिध्यति |  कारणाशिवाय कार्याची निर्मिती होऊ शकत नाही.  त्यामुळे विश्वाचे कारणच अस्तित्वामध्ये नसल्यामुळे विश्वाची वास्तविक निर्मिती होणे शक्य नाही.  जसे आपणास दोरीवर सर्पाचा भास झाला, तरी सर्पाची प्रत्यक्ष निर्मिती झाली असे म्हणता येत नाही.  कारण दोरीवर भासणारा सर्प कोणत्याही अंड्यामधून निर्माण झाला नाही.  म्हणूनच ती भासात्मक निर्मिती आहे.  त्या सर्पाचे कारण जसे मिथ्या तसेच विश्वाचे कारणही मिथ्या असून विश्व सुद्धा मिथ्या आहे.  कारण विश्व हे निर्बीज आहे.

 

तसेच हे रामा !  तुला मी खरे सांगतो की, या स्वप्न व चित्राप्रमाणे असणाऱ्या मिथ्या संसाराने कोणीही दुःखी होत नाही.  या जगात वास्तविक स्वरूपाने दुःख अस्तित्वातच नाही.  म्हणून तरी संसाराचे हे मिथ्यास्वरूप जाणून ज्ञानी पुरुष कधीही दुःखी होत नाही.  अज्ञानी मनुष्य दुःखी दिसत असेल तरी त्याचे दुःख स्वप्नातील दुःखाप्रमाणे मिथ्या आहे.  किंवा चित्रामध्ये दिसणाऱ्या दुःखी माणसाचे दुःख जसे मिथ्या असते, तसेच संसारी मनुष्याचे दुःखही मिथ्याच असते.  हे विवेकाने जाणावे.

 

 

- "योगवासिष्ठ" (द्वितीय मुमुक्षुव्यवहार प्रकरण) या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, मे २०१९   
- Reference: "Yogavashishtha" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1^st Edition, May 2019

- हरी ॐ–

जाणकार आणि कल्पनाकार | Knower And Imaginer

 

जागृतावस्था व स्वप्नावस्था यांच्यामध्ये असणाऱ्या सर्व मिथ्या पदार्थांना जाणणारे तसेच या पदार्थांची कल्पना करणारे कोण आहे ?  असा पूर्वपक्षीचा प्रश्न होता.  या प्रश्नाला श्रीगौडपादाचार्य उत्तर देतात की, स्वयंप्रकाशस्वरूप असणारा आत्मदेव स्वतःच्या मायाशक्तीच्या साहाय्याने स्वतःमध्येच रज्जुमधील सर्पाप्रमाणे पुढे सांगितल्या जाणाऱ्या सर्व भेदांची कल्पना करतो.  तोच सर्वांना जाणतो.  हाच वेदांतशास्त्राचा निर्णय आहे.  म्हणून ज्ञान व स्मृतीचा आश्रय म्हणजेच जागृतावस्था व स्वप्नावस्था या दोन अवस्थांचा आश्रय भिन्न नसून एकच आहे.  असे मानल्यामुळे आपोआपच बौद्धमताप्रमाणे ज्ञानस्मृति निराश्रय होत नसल्यामुळे निरात्मवादाचा निरास होतो.

 

या श्लोकामधून श्रीगौडपादाचार्य व भाष्यकार वेदांतशास्त्राचा निश्चय, सिद्धांत प्रतिपादन करीत आहेत.  राज्जुवर सर्पाचा भास होतो.  म्हणून सर्प ही दोरीमध्ये केलेली केवळ एक कल्पना आहे.  या कल्पित सर्पाला पाहणारा द्रष्टा हा अधिष्ठानभूत राज्जुपासून भिन्न आहे.  परंतु येथे मात्र जो स्वप्नाची कल्पना स्वतःमध्ये करतो तोच स्वप्नाला पाहणारा द्रष्टा आहे.  तो आत्मदेव होय.

 

येथे आचार्य ‘देव’ हा शब्द योजतात.  देव म्हणजेच – द्योतनात्मकः इति देवः |  जो स्वतः प्रकाशस्वरूप असून दुसऱ्यांनाही प्रकाशमान करतो, त्यास ‘देव’ असे म्हणतात.  असा हा देव स्वतःच स्वतःमध्येच राज्ज्वादींच्यामध्ये सर्पादींच्या कल्पनेप्रमाणे अनेक भेदात्मक कल्पना निर्माण करतो व स्वतःच त्या सर्व भेदांना जाणतो.  म्हणजेच प्रकाशमान करतो.  थोडक्यात आत्मदेव स्वतःच या दृश्य, काल्पनिक, भेदजन्य पदार्थांची, विश्वाची निर्मिती करतो व तोच या सर्वांना प्रकाशमान करतो.  यामधून आचार्यांनी विश्वनिर्मितीच्या विषयी असणाऱ्या वैनाशिकादि अन्य सर्व मतांचे खंडन केलेले आहे.

 

 

- "माण्डूक्योपनिषत्” या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, डिसेंबर २०१६
- Reference: "Mandukyopanishad" by ParamPoojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1^st Edition, December 2016

- हरी ॐ–