सर्व वैदिक कर्मांच्या अनुष्ठानाने चित्तशुद्धि प्राप्त होऊन क्रमाने जीव ईश्वरस्वरूपाला प्राप्त
होतात. म्हणून प्रत्येक जीवाने वैदिक
कर्मांचे अनुष्ठान केले पाहिजे. ही कर्मे
ईश्वराभिमुख करून ईश्वरस्वरूपापर्यंत नेणारी आहेत.
अहं यज्ञः – यज्ञ म्हणजे स्मार्त कर्म. स्मृतींनी
प्रतिपादित केलेली कार्ये म्हणजे स्मार्त कर्मे होय. यांनाच काही वेळेला धार्मिक कर्मे असे म्हटले
जाते.
अहं स्वधा – पितरांना श्राद्धादि कर्मामध्ये पिंडरूपाने दिलेल्या अन्नाला स्वधा म्हणतात. पितृयज्ञ केवळ शारीरिक कर्म नसून त्यामागे
श्रद्धा आणि प्रेमाचा भाव आहे. त्यामुळे
हेही कर्म चित्तशुद्धीचे साधन होते.
अहं औषधम् – औषध तसेच व्रीहियवादि सर्व प्रकारचे अन्न माझेच स्वरूप आहे. भगवान म्हणतात त्याप्रमाणे चतुर्विध अन्न हे
ब्रह्मस्वरूप आहे. म्हणून वेदामध्ये
म्हटले आहे – अन्नं ब्रह्मेति व्यजानात् | अन्नं न निन्द्यात् | तत्
व्रतम् | अन्न हे ब्रह्मस्वरूप असल्यामुळे अन्नाची कधीही निंदा, तिरस्कार करू नये. ते शुद्ध वृत्तीने खावे. अन्नानेच मनुष्याच्या मनाची जडण-घडण होत असते. शुद्ध आणि प्रसन्न वृत्तीने खाण्यामध्ये अंतरिक
सुख आणि आनंद आहे. विश्वामधील सर्व
प्राणिमात्रांचे पोषण, वर्धन आणि रक्षण करणारे अन्न असल्यामुळे उपभोग म्हणून न
खाता परमेश्वरस्वरूप आहे असे जाणून आदरयुक्त भावाने खावे. ही सुद्धा एक साधना आहे. स्वधा म्हणजे सर्व प्राणीमात्र जे अन्न खातात ते
व्याधींचे नाश करणारे औषध होय, असाही अर्थ घ्यावा.
अहं मंत्रः – पितृयज्ञ किंवा देवतायज्ञामध्ये ज्याच्या साहाय्याने हवन करतात, ते मंत्र माझे
स्वरूप आहे. मंत्रांच्या साहाय्याने
हवन करून देवांना प्रसन्न करून मनुष्य आपली इच्छा पूर्ण करू शकतो. देवतांना संतुष्ट करून त्यांची कृपा प्राप्त
करता येते. म्हणून मंत्र हे माझे स्वरूप
आहे.
तसेच यज्ञामध्ये हवन केले जाते ते तूप आणि
ज्याच्यामध्ये हवन केले जाते, तो अग्नि सुद्धा माझे स्वरूप आहे. थोडक्यात यज्ञामधील अग्नि, हवन करण्यासाठी
असलेली सामग्री, मंत्र आणि कर्म सुद्धा माझे स्वरूप आहे. सर्व ब्रह्मस्वरूप आहे हा भाव ठेवावा.
- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad
Bhagavad Geeta" by Param
Poojya Swami Swaroopanand Saraswati, 3rd
Edition, December 2002
- हरी ॐ–
