Tuesday, May 16, 2023

शास्त्रामधील प्रश्नोत्तरे | Question-Answers In Shaastra




प्रश्नकर्त्याने प्रश्न विचारल्यावर वक्त्याने सुद्धा लगेचच उत्तर ना देता त्या प्रश्नावर विचार केला पाहिजे.  तो प्रश्न योग्य आहे का ?  त्याला शास्त्रप्रमाणाचा काही आधार आहे का ?  तसेच त्या प्रश्नामागील शब्द हे अर्थाला, विषयाला अनुसरून आहेत का ?  याचा विचार करणे आवश्यक आहे.  याचा विचार न करता उतावीळपणे उत्तर दिले तर तो वक्ता मूर्खच समजावा.  कारण शास्त्राविषयी बोलताना प्रत्येक शब्दाचा अर्थ हा लागलाच पाहिजे.

 

आपण जे शास्त्र बोलतो त्यामध्ये प्रत्येक शब्दाचे काहीतरी प्रयोजन आहे.  शास्त्र हे मनाच्या करमणुकीसाठी सांगितले जात नाही.  तसेच शास्त्र बोलताना त्यामध्ये स्वतःच्या मतांची काही भर घालू नये किंवा शास्त्रामधील एखादा भाग वगळू नये.  जसे शास्त्र आहे, त्याच पद्धतीने सांगितले गेले पाहिजे.  कोणाला आवडो किंवा न आवडो, कोणाच्या बुद्धीला पटो किंवा न पटो, वक्त्याने निरपेक्षपणाने शास्त्रार्थ सांगावा.  बोलताना प्रत्येक शब्दाला प्रमाण असावे.  शास्त्र म्हणजे कोणीतरी सांगितलेल्या काल्पनिक गोष्टी नाहीत, तर मनुष्यजीवनाचे गुह्य ज्ञान आहे.  आजपर्यंत होऊन गेलेल्या सर्व आचार्यांनी आपल्या पूर्वीच्या आचार्यांना आणि शास्त्रालाच प्रमाण मानले आहे.

 

म्हणून संतश्रेष्ठ ज्ञानदेवांनी - भाष्यकाराते वाट पुसतु ।  असे म्हणून भाष्यकारांना म्हणजे आदि शंकराचार्यांना प्रमाण मानले.  श्रीमद्भागवतावर टीका लिहिताना संतश्रेष्ठ एकनाथ महाराजांनी - श्रीधराते वाट पुसतु ।  असे म्हणून आदि शंकराचार्यांचे शिष्य श्रीधराचार्यांनाच प्रमाण मानले.  स्वामी विवेकानंदांनी सुद्धा आदि शंकराचार्यांची वचने प्रमाण मानली.  आदि शंकराचार्यांनी भगवान वेदव्यास आणि आदिगुरु वसिष्ठ मुनींची वचने प्रमाणभूत मानली.

 

याप्रमाणे वक्त्याच्या बोलण्याला योग्य प्रमाण आवश्यक आहे.  मात्र जो वक्ता भावनेच्या आवेगामध्ये किंवा श्रोत्यांना बरे वाटावे म्हणून असंबद्ध आणि प्रमाणरहित बोलतो, तसेच जो विचार न करतातच प्रश्नांची उत्तरे देतो, तो अत्यंत मूढ आहे.  असे ज्ञानी लोक म्हणतात.

 

 

- "योगवासिष्ठ" (द्वितीय मुमुक्षुव्यवहार प्रकरण) या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, मे २०१९   
- Reference: "
Yogavashishtha" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1st Edition, May 2019



- हरी ॐ