अत्यंत श्रेष्ठ आणि गुह्य ब्रह्मविद्या अत्यंत पावन करणारी आहे. पुनाति इति पवित्रम् | जे सर्वांना शुद्ध करते ते पवित्र होय. या विश्वामध्ये सूर्य, अग्नि, वायु वगैरे देवता,
ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद आणि अथर्ववेद हे चार वेद, तसेच गंगा, गोदावरी वगैरे
पवित्र नद्या आणि अनेक प्रायश्चित्त
कर्मांचे अनुष्ठान याप्रकारची वेदांच्यामध्ये प्रतिपादित
केलेली अनेक साधने पापक्षालानासाठी सांगितलेली आहेत. परंतु ही सर्व तात्कालिक असून मर्यादित आहेत.
ही साधने पापांचा काही प्रमाणामध्ये नाश
करतात. परंतु जीवाने केलेल्या सर्व
पापांचा क्षय होत नाही. इतकेच नव्हे तर
पुण्यसंचयाचा नाश होऊ शकत नाही. परंतु
ब्रह्मज्ञान मात्र अज्ञानासहित संपूर्ण पापपुण्यांचा नाश करते.
मनुष्याला पापकर्म तर बंधनकारक आहेच. परंतु पुण्यकर्म सुद्धा बंधनकारक आहे. बेडी लोखंडाची असली काय ? किंवा सोन्याची असली काय ? ती बद्ध करतेच. त्याचप्रमाणे पाप आणि पुण्य आहे. म्हणून प्रत्येकाने पापपुण्याच्याही पलीकडे जाऊन
कर्मबंधनामधून मुक्त झाले पाहिजे. त्यासाठी देवता उपासना, वेदांचे पठण, गंगादि नद्यांचे स्नान किंवा प्रायश्चित्त कर्मांचे अनुष्ठान ही सर्व
साधने तात्कालिक आहेत. सर्वच कर्मांचा ती
नाश करू शकत नाही. याचे कारण ही साधने कर्तृत्व-भोक्तृत्व
भावना आणि त्याचेही कारण अज्ञान यांचा नाश करू शकत नाही.
परंतु ब्रह्मविद्या मात्र अनंतकोटी जन्मामध्ये संग्रहित केलेली
जीवाची सर्व कर्मे एका क्षणात नाश करते. सूर्याच्या
उदयाने घनदाट अंधार एका क्षणात नाश होतो. किंवा कापसाचा प्रचंड डोंगर एक ठिणगी भस्मसात
करू शकते. त्याचप्रमाणे ब्रह्मज्ञानाच्या
उदयाने अनादि अज्ञानरूपी अंधार नष्ट होतो आणि जीव कर्मांच्यामधून मुक्त होतो.
ज्ञानाग्निः सर्वकर्माणि भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन
| (गीता अ. ४-३७)
येथे म्हटल्याप्रमाणे ज्ञानरूपी अग्नि
अज्ञानासहित सर्व कर्मांचा नाश करतो. म्हणजेच त्याला नैश्कार्म्यावस्था प्राप्त होते.
याचे कारण ब्रह्मज्ञान सर्व कर्तृकारक प्रत्ययांचा
निरास करून अध्यासाची निवृत्ति करते आणि जीवाला परम पावन करणारी अद्वैताची दृष्टि
प्राप्त होते.
- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad
Bhagavad Geeta" by Param
Poojya Swami Swaroopanand Saraswati, 3rd
Edition, December 2002
- हरी ॐ–
