आपणास दुर्लभ मनुष्यशरीर मिळाले आहे. शरीर हे अप्रतिम यंत्र आहे. त्यामध्ये यंत्राप्रमाणेच अनेक भाग असून प्रत्येक
भागाचे एकेक विशिष्ट कार्य आहे. शब्द ऐकण्यासाठी
कान, स्पर्श समजण्यासाठी त्वचा, पाहण्यासाठी डोळे, स्वाद घेण्यासाठी जीभ, गंधग्रहणासाठी
नाक, बोलण्यासाठी वाणी, आदान-प्रदान करण्यासाठी हात, चालण्यासाठी पाय, उत्सर्जनासाठी
पायु आणि प्रजोत्पत्तीसाठी उपस्थ. तसेच प्राण,
अपान, व्यान, उदान, समान हे पंचप्राण, तसेच विचार करण्यासाठी मन, निर्णय घेण्यासाठी
बुद्धि, स्मरणासाठी चित्त, अभिमान व्यक्त करण्यासाठी अहंकार, असे सर्व काही जन्मताच
दिले आहे.
त्यामुळे स्वतःच्या बुद्धीने कसा विचार करावा,
जन्माला आल्यावर काय करावे आणि काय करू नये, काय खावे आणि काय खाऊ नये, काय बोलावे
आणि काय बोलू नये वगैरेदि सर्व कर्मांचे स्वातंत्र्य मनुष्याला दिलेले आहे. तसेच मनुष्याला योग्य-अयोग्य समजावे, यासाठी शास्त्र
दिलेले आहे. म्हणून मनुष्याने आपल्या शरीर
व सर्व इंद्रियांच्या साहाय्याने शास्त्रविहित पुरुषार्थ करावा. आयुष्यामध्ये सदाचाराचे पालन करावे. सद्विचार करावेत. वाणीने चांगले बोलावे. सर्व इंद्रियांचा उपयोग धर्मार्थासाठी करावा. त्यामुळे जसजसा मनुष्य पुरुषार्थ करेल तसतसे तो निश्चितच
मोक्षाच्या जवळ जाईल. नव्हे क्रमाने त्याला
निश्चितच मोक्षप्राप्ति होईल, असे येथे वसिष्ठ मुनि प्रतिज्ञापूर्वक सांगतात.
थोडक्यात मनुष्यशरीर हे सामान्य शरीर नसून
मोक्षप्राप्तीसाठी आवश्यक सर्व साधनांनी युक्त असणारे अतिशय वैशिष्ठ्यपूर्ण शरीर आहे.
ईश्वराने मनुष्याला दिलेले हे अलौकिक वरदान
आहे. मनुष्य जी जी इच्छा करेल त्या सर्व इच्छा
प्रत्यक्षात आणण्याचे सामर्थ्य या शरीरात आहे. म्हणून मनुष्याने जर ठरविले तर त्याला जगात काहीच
अशक्य नाही. याच शरीरामध्ये मनुष्याला प्रयत्न
करून जर परमपुरुषार्थ मोक्ष प्राप्त होत असेल तर अन्य सर्व इच्छाही पूर्ण होतील यात
काही आश्चर्य नाही.
- "योगवासिष्ठ" (द्वितीय मुमुक्षुव्यवहार प्रकरण) या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, मे २०१९
- Reference: "Yogavashishtha" by Param
Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1st Edition, May 2019
- हरी ॐ–
