जपउपासनेची पूर्वतयारी | Preparation for Jap Upasana

 

गुरुगीतेमध्ये म्हटले आहे –

ध्यानमूलं गुरोमूर्तिः पूजामूलं गुरोःपादम् |

मंत्रमूलं गुरोर्वाक्यं मोक्षमूलं गुरोःकृपा ||           (गुरुगीता - ७६)

 

अध्यात्ममार्गामध्ये साधकाला गुरूंची नितांत आवश्यकता आहे.  गुरु हीच श्रद्धा, गुरु हीच साधना, गुरु हीच निष्ठा असे गुरुमय जीवन साधकाने जगले पाहिजे.  गुरूंच्याकडून मिळालेल्या मंत्राची उपासना केली तर तो मंत्र सिद्ध होतो, कारण त्यामागे गुरूंची तेजस्वी, ओजस्वी शक्ति असते, गुरूंचा आशीर्वाद, अनुग्रह असतो.  म्हणून उपासना करण्यापूर्वी अंतःकरणामध्ये शरणागत भावाने गुरूंचे स्मरण करावे.  त्यामुळे उपासनेसाठी आवश्यक असणारे स्थिर, एकाग्र मन निर्माण होईल.  

 

शास्त्रकार मनाच्या संयमनासाठी साहाय्यकारी घटक सांगतात.  अध्यात्मविद्येचे अध्ययन, गुरूंचे सान्निध्य, वासानात्याग आणि प्राणायाम या चित्तावर विजय प्राप्त करण्यासाठी युक्ति आहेत.  जपउपासना अधिक फलद्रूप होण्यासाठी आणखी काही साहाय्यकारी घटक सांगितले जातात –  

 

१. मनाची प्रसन्नता – मनाची सतत प्रसन्न वृत्ति ठेवावी.  

२. शौचं – अंतरिक मनाची शुद्धि करावी.  बाह्य शुद्धि म्हणजेच शरीराची शुद्धि होय.  उपासना करताना स्नान करून, शुचिर्भूत होऊनच बसावे.  त्यामुळे शरीर, मन एकदम ताजेतवाने, प्रसन्न व पुलकीत होते.  

३. मौनम् – व्यर्थ, वैषयिक गप्पा न मारणे, सत्य, प्रिय व हितकारक बोलणे, वाणीवर पूर्णतः संयमन, यालाच मौन म्हणतात.  

४. मान्त्रार्थ चिंतनम् – मंत्राच्या गूढार्थाचे चिंतन करणे.  

५. अव्यग्रत्वम् – चित्तामध्ये व्यग्रता, चिंता, काळजी यांचा अभाव असणे.  

६. अनिर्वेदः – चित्ताचा लय न होऊ देणे.  

 

ही सर्व साधने जप उपासनेला साहाय्यकारी आहेत.  अशी पूर्वतयारी करून जपउपासना पूर्णतः मनामध्ये करावी.  

 

- "उपासना" या परमपूज्य स्वामी स्थिताप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, जुलै २०११
- Reference: "Upasana" by ParamPoojya Swami SthitapradnyanandSaraswati, 3^rd Edition, July 2011

- हरी ॐ–