रूपउपासना | Form Worship

 

रूपउपासना म्हणजे नामाशिवाय रूपाची केलेली उपासना होय.  रूपउपासनेमध्ये प्रामुख्याने मानसपूजा येते.  जसे मी परमेश्वराच्या विग्रहाची पूजा करतो, त्याचप्रमाणे बाह्य पूजेच्या ऐवजी शांत बसून अंतरंगामध्ये विग्रहाच्या रूपाची वृत्ति निर्माण करून त्याची मानसपूजा करावी.  ज्या ज्या क्रिया बाहेर पूजा करताना करतो, त्या सर्व क्रियांची मनानेच मनामध्ये कल्पना करावी.  

 

रूपउपासना करीत असताना ज्या विग्रहाची मी पूजा केली, त्या विग्रहाकडे, रूपाकडे पाहत राहावे.  त्याचे नखशिखांत रूप निरखून पाहावे.  जितके तुम्ही पाहाल, तितक्या प्रमाणात परमेश्वराबद्दलचा भक्तीचा, प्रेमाचा भाव वर्धन पावेल.  त्या सुंदर, सगुण, साकार, सविशेष, नयनमनोहर रूपाची ओढ लागते.  मन त्याकडे आकर्षित होऊन तासन् तास त्यामध्येच रममाण होते.  यालाच ‘रूपासक्ति’ असे म्हणतात.  परमेश्वर म्हणजे केवळ एखादा विग्रह अथवा दगड नाही.  मृतिका अथवा धातु नसून तो साक्षात चैतन्याचा पुतळा दिसू लागतो.  त्या विग्रहामध्ये चैतन्याचा आविष्कार दिसतो.  या उत्कट भावामध्ये आपले डोळे आपोआप मिटले जातात.  डोळे मिटल्यानंतरही समोर साक्षात परमेश्वरच दिसतो.  

 

रूपउपासनेमध्ये रूपाची उपासना म्हणजे केवळ रूप नाही तर त्यामधून आम्ही तेजोमय चैतन्याचीच उपासना करीत असतो.  रूपाची उपासना म्हणजेच तेजाची उपासना होय.  त्यामुळे आपले मनही तेजस्वी, ओजस्वी, चैतन्यमय होते.  आपली वृत्तीही तेजोमय होते.  या उपासनेत मी त्या रूपाशी इतका तल्लीन, तन्मय होतो की तेथे नाम नाही, रूप नाही तर शुद्ध, चैतन्यस्वरूप राहते.  

 

याप्रमाणे रूपउपासनेच्या साहाय्याने साधक ध्यानाच्या, समाधीच्या परमोच्च अवस्थेची प्राप्ति करतो.  तेथे तो त्या रूपाशी एकरूप होतो.  नव्हे, तो स्वतःच परमेश्वररूप होतो.  यालाच ‘निदिध्यासना’ असेही म्हणतात.                

 

 

- "उपासना" या परमपूज्य स्वामी स्थिताप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, जुलै २०११
- Reference: "Upasana" by ParamPoojya Swami SthitapradnyanandSaraswati, 3^rd Edition, July 2011

 

- हरी ॐ–