परा प्रकृति | Superior Existence

परा प्रकृति शुद्ध स्वरूपाची चेतानात्मक असून तीच अपरा प्रकृतीचे पोषण करून तिला सत्तास्फूर्ति प्रदान करते.  म्हणून ती श्रेष्ठ, उत्कृष्ठ आहे.  परमात्म्याने या अष्टधा प्रकृतीने युक्त असलेल्या सर्व नामरूपांच्यामध्ये, उपाधींच्यामध्ये जीवस्वरूपाने प्रवेश केला.  म्हणजेच ते सच्चिदानन्दस्वरूप परब्रह्म जीवस्वरूपाला, क्षेत्रस्वरूपाला प्राप्त झाले.  असा हा क्षेत्रज्ञस्वरूप असणारा जीव म्हणजेच परा प्रकृति होय.  

सर्वकर्माणि मनसा संन्यस्यास्ते सुखं वशी | नवद्वारे पुरे देही नैव कुर्वन्न कारयन् || (गीता अ. ५-१३)

सर्व कर्मांचा मनाने सन्यास घेऊन नवद्वाररूपी शरीरामध्ये अनायासाने स्वस्वरूपामध्ये राहातो.  तो स्वतः काहीही करीत नाही आणि प्रकृतीलाही कर्मप्रवृत्त करीत नाही.  

अपरा प्रकृति                                परा प्रकृति

सूक्ष्म पंचमहाभूते, शरीर                अंतःकरण

जड, अचेतन                                सचेतन

रजोगुण व तमोगुणप्रधान               सत्त्वगुणप्रधान

अशुद्ध                                         शुद्ध

मलिनसत्त्वमाया                           शुद्धसत्त्वमाया

‘इदं’ प्रत्ययगोचर                         ‘अहं’ प्रत्ययगोचर

क्षेत्रस्वरूप                                   क्षेत्रज्ञस्वरूप

दृश्यस्वरूप                                  द्रष्टास्वरूप

नानात्व-अनेकत्व                           एकत्व

म्हणून अशी ही अत्यंत शुद्ध, सत्त्वगुणप्रधान चेतनात्मिक पराप्रकृति अपरा प्रकृतीला उपजीव्य आहे.  म्हणजेच परा प्रकृतीमुळे अपरा प्रकृतीमधून निर्माण झालेले हे विश्व धारण केले जाते.  ही चेतनात्मिक परा प्रकृति अपरा प्रकृतीच्या म्हणजेच उपाधींच्या आत अंतरंगामध्ये निवास करते आणि सर्व विश्वाला म्हणजे सर्व व्यापारांना धारण करते.  म्हणजेच पोषण, वर्धन, रक्षण करते.  परा प्रकृति अपरा प्रकृतीला सत्ता, स्फूर्ति तर देतेच आणि अपरा प्रकृतीचे पोषण, वर्धन व रक्षणही करते.  

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, खंड ४, प्रथमावृत्ति - मार्च १९९८
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, Volume 4, 1^st Edition, March 1998

- हरी ॐ–