सूत्र व मणि | Thread and Beads

सामान्यतः स्थूल बुद्धीला निश्चितपणे सूत्र व मणि यामध्ये आधार-आधेय संबंधाने भेद दिसतो, कारण स्थूल बुद्धीचे, प्राकृत बुद्धीचे लोक कधीही सूक्ष्म विचार न करता जे डोळ्यांना दिसते तेच सत्य मानतात.

ज्याप्रमाणे आपण एखाद्या कापडावर विणतो.  त्या कापडावर डोंगर, सूर्य, पक्षी, वृक्ष, नदी, दगड, मंदिर इतकेच नव्हे तर या सर्वांना पाहाणारा एखादा माणूस, स्त्री, लहान मुलेही काढतो.  हे सर्व इतके हुबेहुब, सुंदर काढतो की, दिसताना माणूस जणु काही जिवंत दिसतो.  वृक्ष हालताना दिसतो.  मात्र दगड दगडासारखाच अचेतन वाटतो.  वास्तविक हे सर्व एकाच धाग्यामधून विणतो.  एकच धागा त्या सर्व भिन्न-भिन्न नामरूपांच्यामधून अनुस्यूत होतो.  एकाच धाग्यामध्ये अनेक नाम, रूप, एक चेतन, एक अचेतन निर्माण करतो.  डोळ्यांना या सर्वांच्यामध्ये भेद दिसतो.  परंतु बुद्धीला मात्र त्या सर्वांच्यामध्ये ओतप्रोत, अनुस्यूत जाणारा धागा दिसतो.  त्या धाग्याचे शेवटचे टोक ओढले की, आपोआपच सर्व दृश्य त्या धाग्यामध्येच विरून जाते.  त्याचप्रमाणे हे विश्वही परमेश्वरामध्येच अनुगत आहे.  

एखाद्या वस्त्रावर अनेक चेतन-अचेतन वस्तु काढल्या असतील तरी त्या सर्वांना वस्त्र हेच अधिष्ठान असते.  म्हणून त्या पटावरील चित्रांच्याप्रमाणेच ब्रह्माजीपासून स्तंबापर्यंत सर्व प्राणिमात्र तसेच सर्व जड पदार्थ सुद्धा परमात्मस्वरूपामध्येच आश्रित असतात.  समुद्र म्हणजे पाणी पाहिले तर त्या दृष्टीमध्ये लय, तरंग, फेस, बुडबुडे हे भेद दिसत नाहीत.  कारणाच्या दृष्टीमध्ये कार्याची, द्वैताची दृष्टि विरून जाते.  

या सर्व दृष्टांतांच्यामधून सिद्ध होते की, नामरूपादि हे सर्व कल्पित मिथ्या, भासात्मक भेद आहेत.  परंतु या सर्व कल्पित, मिथ्या, भासात्मक, नामरूपांचे अधिष्ठान मात्र एकच आहे.  त्यामुळे सूत्र व मणि यामध्ये वास्तविक रूपाने भेद नाही.

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, खंड ४, प्रथमावृत्ति - मार्च १९९८
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, Volume 4, 1^st Edition, March 1998

- हरी ॐ–