उपासनेची परीसमाप्ति | Culmination of Worship

आपण नाम उपासना, रूप उपासना आणि गुण उपासना पाहिली.  थोडक्यात उपासना म्हणजे भगवंताच्या जवळ जाण्याचे साधन होय.  आपण मागे व्याख्या केली होती –

उपासनं नाम यथा शास्त्रं उपास्यस्य अर्थस्य विषयीकरणेन समीपम् उपगम्य तैलधारावत् समानप्रत्ययप्रवाहेण दीर्घकालं यत् आसनं तत् उपासनं आचक्षते |   उपासना म्हणजेच उपास्य विषयाची बरहुकुम वृत्ति निर्माण करणे.  दीर्घकाळ तेलाच्या धारेप्रमाणे सजातीय वृत्तिप्रवाह निर्माण करून स्थिर, स्वस्थ राहणे म्हणजे उपासना होय.  

शास्त्रकार एके ठिकाणी दृष्टांत देतात – ज्याप्रमाणे, धरणामध्ये पाण्याचा साठा केलेला असतो.  धरणाचे पाणी विशिष्ट पातळीपर्यंत आले की ते धरणाच्या दारांमधून सोडले जाते.  धरणाच्या खिडक्या उघडल्यानंतर ज्या आकाराची खिडकी असेल, बरोबर तोच आकार पाण्याला प्राप्त होतो.  तसेच उपासनेच्या साहाय्याने साधकाची वृत्ति परमेश्वर स्वरूपाची होते.  उपासनेने साधक ईश्वराच्या जवळ जातो.  त्याचे मन विषयांच्यापासून पूर्णतः निवृत्त होते.  तेच मन शुद्ध आणि एकाग्र होते.  Simple mind is the pure, mature mind.  Pure mind is single pointed mind.  त्याच मनामध्ये निस्तरंग, नीरव शांतीचा अनुभव येतो.  तो साधक स्वतःच्या स्वरूपामध्ये स्वस्थ होतो.  अंतरंगामधून परिपूर्ण, कृतकृत्य होतो.  

त्यालाच अनुभूति येते –

आनंदाचे डोही आनंद तरंग | आनंदचि अंग आनंदाचे ||

साधक आणि आनंद दोन भिन्न न राहता साधक स्वतःच आनंदस्वरूप होतो.  यामध्येच उपासनेची परिसमाप्ति होते.  या अवस्थेमध्ये उपासना संपते.  उपासक आणि उपास्य देवता यांचाही निरास होतो.  सर्व साधना संपते.  राहते ते शांत चैतन्यस्वरूप !  ही अवस्था प्राप्त करणे हेच उपासनेचे प्रयोजन आहे.  यासाठीच प्रत्येक साधकाने क्रमाने नामउपासना, रूपउपासना आणि गुणउपासना करावी.      

- "उपासना" या परमपूज्य स्वामी स्थिताप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, जुलै २०११
- Reference: "Upasana" by ParamPoojya Swami SthitapradnyanandSaraswati, 3^rd Edition, July 2011

- हरी ॐ–