उपासनेपूर्वीचा संकल्प | Pre-Worship Resolution ?

उपासना करीत असताना प्रत्यक्ष उपासनेला बसल्यावर कोणता संकल्प असावा ?  अन्य सर्व वैदिक कर्मांच्यामध्ये कर्म करण्यापूर्वीच संकल्प सोडले जातात.  परंतु उपासना करत असताना या सर्व संकल्पांचा पूर्णतः त्याग करावा.  भगवान म्हणतात –

सङ्कल्पप्रभावन्कामांस्त्यक्त्वा सर्वानशेषतः |

मनसैवेन्द्रियग्रामं विनियम्य समन्ततः ||                      (गीता अ. ६-२४)  

सर्वसाधारणपणे मनात ऐहिक व पारलौकिक विषयांची प्राप्ति, ऐश्वर्य, सत्ता, यश, कीर्ति, प्रतिष्ठा, मानसन्मान, स्वर्गादि उपभोग, उर्ध्वलोक प्राप्ति हे संकल्प असतात.  किंवा मला या साधनेमधून निरनिराळ्या सिद्धि प्राप्त व्हाव्यात, अज्ञात भविष्य समजावे, दुसऱ्याच्या मनामधील विचार समजावेत, कोणतातरी दिव्य अनुभव यावा, निरनिराळी दर्शने व्हावीत हा संकल्प असतो.  किंवा माझ्या सर्व शारीरिक व्याधि दूर व्हाव्यात, संकटनिवारण व्हावे, हा संकल्प असतो.  परंतु भगवान सांगतात की, साधकाने उपासना करीत असताना यापैकी कोणताही संकल्प करू नये.  

साधकाचा संकल्प एकच असावा आणि तो म्हणजे –

अंतःकरणशुद्ध्यर्थं इदं अहं करिष्ये |

किंवा

ज्ञानवैराग्यसिद्ध्यर्थं इदं अहं करिष्ये |

या सर्व साधनेचे प्रयोजन म्हणजे स्वस्वरूपाची प्राप्ति होय.  या आत्मशांतीच्या स्वरूपामध्ये स्थिर व्हायचे असेल तर, मन प्रथम बाहेरून आत आले पाहिजे.  ज्ञानसाधनेसाठी मन अनुकूल झाले पाहिजे.  म्हणूनच “भगवंता !  मला काहीही नको, फक्त अंतःकरणाची शुद्धि दे, मला ज्ञान दे, तीव्र वैराग्य दे” हाच एकमेव संकल्प असावा.  जपसाधनेच्या प्रारंभी असा शुद्ध संकल्प केल्यानंतर शास्त्रामध्ये जपसाधनेला पूरक असणाऱ्या अन्य साधना सांगतात.  

- "उपासना" या परमपूज्य स्वामी स्थिताप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, जुलै २०११
- Reference: "Upasana" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand  Saraswati, 3^rd Edition, July 2011

- हरी ॐ–