तीन प्रमुख प्रचीति | Three Principal Self-Experiences

शास्त्रकार प्रामुख्याने तीन प्रचीति सांगतात.  त्यामधील पहिली शास्त्रप्रचीति आहे.  शास्त्रप्रचीति याचा अर्थच संपूर्ण शास्त्रअध्ययन करीत असताना शास्त्राचे नेमके सार काय आहे ?  नेमके शास्त्राला काय सांगावयाचे आहे ?  ही शास्त्राची, श्रुतींची, वेदांची दृष्टि, तात्पर्यनिर्णय, सार म्हणजे तत्त्वस्वरूप समजणे यालाच ‘शास्त्रप्रचीति’ म्हणतात.  

त्यानंतर दुसरी प्रचीति म्हणजेच ‘गुरुप्रचीति’.  याचे कारण शास्त्रामध्ये सर्व सांगितलेले आहे.  परंतु शंका येईल की, खरोखरच आजपर्यंत शास्त्रात जसे सांगितलेले आहे, तशी प्रचीति कोणाला आलेली आहे का ?  याला उत्तर एकच – माझे जे श्रोत्रिय आणि ब्रह्मनिष्ठ असणारे गुरु आहेत, ते गुरु म्हणजेच मूर्तिमंत शास्त्र आहेत.  कारण स्वतःला अनुभूति आल्याशिवाय गुरु किंवा आचार्य कधीही शिष्याला प्रबोधन करू शकत नाही.  शास्त्रामध्ये सांगितले जाते की, गुरूंच्या आज्ञेनेच दुसऱ्यांना प्रबोधन करण्याचा अधिकार प्राप्त होतो आणि जो गुरूंची आज्ञा न घेताच स्वतःच स्वतःची विद्वत्ता समाजाला दाखविण्यासाठी प्रबोधन करण्यास प्रारंभ करतो, कदाचित त्याच्याजवळ विद्वत्ता, वक्तृत्व, प्रसिद्धि असेल, परंतु त्याला स्वतःला मात्र कोणतीही अनुभूति येऊ शकत नाही.  

तिसरी महत्वाची प्रचीति म्हणजेच ‘आत्मप्रचीति’ होय.  सर्वप्रथम शास्त्राचे श्रवण करून शास्त्रावर, गुरुंच्यावर नितांत श्रद्धा ठेऊन, अनन्य भावाने सेवा करून ज्यावेळी गुरुमुखामधून साधक दीर्घकाळ शास्त्राचे श्रवण करतो, साधना, सेवा करतो, यानंतरच क्रमाने त्याच्या अंतःकरणामध्ये अन्य सर्व कलुषितता, मलविक्षेपादि सर्व दोष, रागद्वेषादि अशुद्धता, कामक्रोधादि विकारांचा प्रभाव कमी कमी होऊन अंतःकरण शुद्ध, स्थिर, अंतर्मुख आणि एकाग्र होते.  त्यावेळी त्याच अंतःकरणामध्ये आपोआपच शेवटची सर्वात प्रमुख प्रचीति म्हणजेच ‘आत्मप्रचीति’ उदयाला येते.  प्रत्येक साधकाला ही आत्मप्रचीति आलीच पाहिजे, इतकेच नव्हे, तर प्रत्येकाची आत्मप्रचीति ही सारखीच असली पाहिजे – ती म्हणजेच “शिवोऽहं च |”  मी स्वतःच सच्चिदानंदस्वरूप परब्रह्म आहे.  

- "ॐ नमः शिवाय" या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, मार्च २०१५   
- Reference: "Om Namah Shivay" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 3^rd Edition, March 2015

- हरी ॐ –