तीन प्रकारचे लोक | Three Types of People

या विश्वामध्ये तीन प्रकारचे लोक आहेत.

१. अज्ञानी – अविवेकी लोक.  ते स्वतःला कर्ता-भोक्ता समजतात.  ते अनेक बाह्य, सुंदर, मोहक विषयांनी मोहीत होणारे असून ऐहिक आणि पारलौकिक विषयांची प्राप्ति व विषयोपभोगात स्वतःला कृतार्थ समजणारे असतात.  त्यामुळे बाह्य विषयांच्या आकर्षणाला बळी पडून त्यांच्या प्राप्तीसाठी जन्मभर प्रयत्न करतात आणि काया-वाचा-मनसा विषयांच्यामध्येच रमतात. विषयांच्या प्राप्तीशिवाय अन्य काहीही त्यांच्या जीवनात नसते.

२. ज्ञानी – आत्मानात्मविवेकाने विश्वाच्या आणि सर्व विषयांच्या मर्यादा, क्षणभंगुरत्व, अनित्यत्व, दुःखित्व, बद्धत्व आणि फोलपणा जाणून विश्वाच्या पलीकडे असलेले नित्य, शाश्वत, अविनाशी तत्त्व जाणतात आणि विषयांच्यामधून मन निवृत्त करून तत्त्वचिंतन करतात.  यामुळे त्यांची व्यावहारिक, रागद्वेषात्मक संकुचित दृष्टि नाहीशी होऊन ते विश्वाकडे पाहाताना पारमार्थिक दृष्टीने पाहातात.  त्यांना कोणत्याही प्रकारचे कर्तव्य शिल्लक राहात नाही.  ते समुद्राप्रमाणे अचल, परिपूर्ण, निरतिशय शांति प्राप्त करतात.  सर्व विषयांच्यामध्ये संसारामध्ये राहूनही विषय त्यांना आकर्षित करू शकत नाहीत, बद्ध करीत नाहीत.  ते अलिप्त, असंग राहातात.  त्यांची अंतरिक शांति कधीही ढळत नाही.  ते नित्य संतुष्ट, तृप्त असतात.

३. अज्ञानी विवेकी जिज्ञासु साधक – हा पूर्ण अज्ञानी नाही किंवा पूर्ण ज्ञानीही नाही.  पूर्ण अज्ञानी असेल तर त्याला कोणताच प्रश्न नसतो किंवा पूर्ण ज्ञानी असेल तरी सुद्धा प्रश्न नसतो.  परंतु जिज्ञासु साधक हा अज्ञानीही आहे आणि त्याचवेळी विवेकीही आहे.  तो विवेकी असल्यामुळे विवेकाने, विचाराने विश्वाचे तसेच कर्म आणि कर्मफळाचे अनित्यत्व, दुःखित्व, बद्धत्व, मिथ्यात्व समजलेले असते.  विषय आणि विश्व मला कधीही सुखी करणार नाहीत, तर ते दुःखालाच कारण आहेत हे त्याला स्पष्टपणे समजलेले असते.  विषयोपभोगामध्ये त्याला रस वाटत नाही.  शाश्वत सुखाचा व आनंदाचा तो शोध घेत असतो.  परंतु निश्चित स्वरूपाचा शुद्ध आनंद किंवा अंतरिक सुख आणि शांतीही त्याला प्राप्त झालेली नसते.

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति,  डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, 3rd Edition, December 2002

- हरी ॐ –