नियम आणि यम | Rules and Principles

यम – हे पाच प्रकारचे आहेत:

१. अहिंसा – अन्य जीवांना कायिक, वाचिक, मानसिक पीडा न देणे. कायिक – कार्मामधून दुसऱ्याला कोणत्याही प्रकारची वेदना न देणे.  वाचिक – कठोर, अपमानास्पद किंवा अवहेलनात्मक निंदा, नालस्ती न करणे, दुसऱ्याच्या मनात क्रोध, संताप, क्षोभ, मद मत्सरादि भाव निर्माण होतील असे शब्द न बोलणे.  मानसिक – मनाने दुसऱ्याचे वाईट किंवा अहित चिंतन न करणे.

२. सत्य – कोणाशीही बोलताना – सत्यं वद |  हितं वद |  प्रियं वद |  हे नियम पाळावेत.

३. अस्तेय – दुसऱ्याच्या मालकीची वस्तु न चोरणे किंवा दुसऱ्याच्या मालकीची वस्तु विचारल्याशिवाय न घेणे म्हणजेच अस्तेय होय.

४. ब्रह्मचर्य – सर्व इंद्रियांच्यावर नियमन करणे.

५. अपरिग्रह – संग्रह करण्याच्या वृत्तीचा त्याग करणे, कारण या वृत्तीमुळे मनामध्ये क्षोभ, संताप निर्माण होतो आणि त्या वस्तूच्या रक्षणासाठी मनुष्य प्रयत्न करतो.  यामुळे त्याच्या मनात सतत भीति निर्माण होते.  असे मन साधनेमध्ये प्रतिबंध निर्माण करते.  म्हणून साधकाने संग्रह करण्याच्या वृत्तीचा त्याग करावा.  

नियम – हे पाच प्रकारचे आहेत:

१. शौचं – म्हणजे अंतर्बाह्य शुद्धता होय.  यामध्ये शारीरिक व मानसिक शुद्धि येते.

२. संतोष – म्हणजे समाधान किंवा तृप्ति.  हे अंतःकरणाचे लक्षण आहे.

३. तप – हे तीन प्रकारचे आहे – कायिक, वाचिक व मानसिक.

४. स्वाध्याय – अध्ययन केलेल्या वेदांची पुन्हा पुन्हा आवृत्ति करणे.

५. ईश्वरप्रणिधान – परमेश्वराला अनन्य भावाने शरण जाणे.

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति,  डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, 3rd Edition, December 2002

- हरी ॐ –