मानव कोण आहे? | Who is Human?

यः मानवः – मानव कोण आहे ?  मननशीलात् इति मानवः |  जो विवेकी मनुष्य गुरुपदेशाचे श्रवण करून सूक्ष्म विवेकाने आत्मानात्मस्वरूप जाणून अनात्मविषयांचा त्याग करतो आणि नित्य, शाश्वत असणाऱ्या आत्मस्वरूपाचाच आश्रय घेतो, तोच खऱ्या अर्थाने मानव आहे.

नवं नवं संकल्पविशयं जातं कामयते इति नवः कामी तद्विपरीतः मानवः अकामी इत्यर्थः |

ज्याच्या मनामध्ये सतत एकामागे एक नवीन नवीन विषयांचे संकल्प निर्माण होतात त्याला नवः असे म्हणतात.  तोच कामी आहे.  थोडक्यात असंतुष्ट, अतृप्त पुरुषाला नवः असे म्हटले आहे आणि ‘मा’ म्हणजे नाही.  कामी पुरुषाच्या विरुद्ध असलेला जो तो ‘मानव’ होय.

म्हणून मानव शब्दाचा अर्थ होतो – ज्याच्या मनामध्ये नवीन नवीन कामना निर्माण होत नाहीत असा अकामी पुरुष हाच मानव म्हणण्यास योग्य आहे.  याचे कारण तो चिंतनशील असतो यामुळे विवेकाच्या साहाय्याने सत् आणि असत् वस्तूचा आश्रय घेतो.

त्याचा परिणाम म्हणजे अनित्य, असत् स्वरूपाच्या सर्व विषयांच्या कामना गळून पडतात आणि तो अकामी होतो.  असा अकामी पुरुषच संतुष्ट असून त्याला कोणत्याही प्रकारचे कर्तव्य शिल्लक राहात नाही. 

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति,  डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, 3rd Edition, December 2002

- हरी ॐ –