आपला उद्धार कोण करणार ? | Who Will Liberate Us?

ज्याप्रमाणे रोगी मनुष्य जिभेच्या आवेगाला बळी पडून अपथ्याचे सेवन करतो आणि स्वतःच स्वतःचा नाश ओढवून घेतो, त्याचप्रमाणे जो जीव स्वतःच्या उद्धारासाठी प्रयत्न करीत नाही, शमदमादि संपत्ति प्राप्त करीत नाही, ब्रह्मयोगनिष्ठेचा अभ्यास करीत नाही.  उलट, अविद्येमधून निर्माण झालेल्या भोगवासनेच्या आहारी जावून विषयासक्त, विषयलंपट होतो.  अत्यंत कामुकतेचे, वैषयिक जीवन जगतो.  यामुळे तो दुःखी, संसारी होतो. स्वतःच स्वतःचा नाश करणारा शत्रु होतो.  

अविवेकामुळे, मोहामुळे स्वस्वरूपापासून च्युत होवून विषयाभिमुख, बहिर्मुख, विषयारामः होतो.  असाच पुरुष स्वतःच स्वतःचा निश्चितपणे शत्रु आहे.  आत्मा ‘एव’ रिपुरात्मनः |  भगवान निश्चयात्मक, निर्णयपूर्वक, ठासून सांगण्यासाठीच येथे ‘एव’ कार योजतात, कारण बाहेरून येवून कोणीही आपला उद्धार करू शकत नाही.  प्रत्यक्ष परमेश्वर सुद्धा असमर्थ आहे, कारण आपलीच तीव्र इच्छा नसेल तर परमेश्वराजवळ जावूनही आपण त्याला मुक्ति न मागता इतर सर्व काही मागतो आणि परमेश्वरही आपल्याला ‘तथास्तु’ म्हणतो.  

ये यथा मां प्रपद्यन्ते तांस्तथैव भज्याम्यहम् |      (गीता अ. ४-११)      

बहुतांशी सर्व जीव विषयांचेच भक्त असल्यामुळे कोणालाही मोक्षाची तीव्र इछाच नसते.  त्याला भगवान तरी काय करणार ?  मग भगवान कोणाचा उद्धार करतात ?  भगवान स्वतःच सांगतात -

तेषामहं समुद्धर्ता मृत्युसंसारसागरात् | भवामि नचिरात्पार्थ मय्यावेशितचेतसाम् || (गीता अ. १२-७)

ज्यांना मोक्षाची तीव्र तळमळ, इच्छा आहे, ज्यांचे मन पूर्णपणे माझ्यामध्ये – ईश्वरामध्येच तल्लीन, तन्मय झालेले आहे, अशा उत्तम साधकांचाच, अनन्य भक्तांचाच ‘मी’ ईश्वर उद्धारकर्ता होतो.  असे जीव स्वतःच स्वतःचे बंधु होतात.  परंतु ज्या मूढ, अविवेकी जीवांना विषयरूपी उकिरड्यामध्येच बरे वाटते, त्यातच किड्यामाशांप्रमाणे जे रममाण होतात, अशा जीवांची गति म्हणजे – पुनरपि जननं पुनरपि मारणं | पुनरपि जननीजठरे शयनम् |  

यावरून सिद्ध होते की, स्वतःचा उद्धार होण्यासाठी स्वतःचीच तीव्र तळमळ आणि प्रयत्न आवश्यक आहेत.  म्हणूनच भगवान सर्व साधकांना कळवळून सांगतात – उद्धरेदात्मनात्मानं नात्मानमवसादयेत् |  स्वतःच स्वतःचा नाश करून न घेता उद्धार करून घ्यावा.  

- "श्रीमद् भगवद्गीता" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति,  डिसेंबर २००२
- Reference: "Shreemad Bhagavad Geeta" by Param Poojya Swami Swaroopanand  Saraswati, 3rd Edition, December 2002

- हरी ॐ –