मानित्व | Pride

जीवनामध्ये मी अनेक विषयांची प्राप्ति करतो.  जसजसा विषयांचा संपर्क, संग्रह वाढतो त्याप्रमाणात मानित्वाची वृत्ति वर्धन पावते.  आपल्याजवळ असणाऱ्या प्रत्येक विषयाबद्दल, वस्तुबद्दल आपल्याला अभिमान असतो.  सौंदर्य, शरीरस्वास्थ्य, सामर्थ्य, बल, वीर्य, गुण, त्याग, दान, साधना या सर्व गोष्टींच्याबद्दल आपल्याला अभिमान असतो.  

सौंदर्याचा, विशेषतः स्त्रियांना खूप अभिमान असतो.  दुसऱ्यापेक्षा मी किती सुंदर आहे, हेच आपण आपल्या मनावर बिंबवितो.  म्हणून सतत आरशासमोर उभे राहून आपण आपल्या चेहऱ्यामध्ये corrections करीत असतो.  शरीरस्वास्थ्याचा सुद्धा अहंकार असतो.  “आज मी सत्तर वर्षाचा तरुण आहे.  मी अत्यंत निरोगी आहे.  व्यायामाने मी माझे शरीर अत्यंत सुदृढ, सशक्त ठेवले आहे.  डोळ्यांना अजूनही चष्मा नाही.”  याप्रकारच्या वाक्यांच्यामधून आरोग्याविषयीचा अभिमान सूचित होतो.  

सामर्थ्य, धन, संपत्तीचाही अभिमान असतो.  दुसऱ्यापेक्षा मी अधिक श्रीमंत आहे.  तसेच ‘मी’ दुसऱ्यापेक्षा हुशार, बुद्धिमान आहे.  यासाठीच आपण अनेक वेळेला आपल्या पदव्यांचा, शिक्षणाचा अनावश्यक ठिकाणी उच्चार करीत असतो.  मी श्रेष्ठ ब्राह्मण वर्णाचा आहे.  श्रेष्ठ जात, कुल, धर्माचा आहे, याचा ही अभिमान असतो.  स्वतःला दानशूर समजणाऱ्या व्यक्तीला स्वतःमधील दातृत्वाचा, त्यागवृत्तीचा अभिमान असतो.  आपल्याला सर्वांनी मोठे म्हणावे, आपणास प्रसिद्धि मिळावी, वर्तमानपत्रात आपले नाव झळकावे, यासाठीच आपले सर्व प्रयत्न असतात.  

यानंतर सर्वात सूक्ष्म अहंकार म्हणजेच – “मी साधक आहे, मी खूप साधना करतो.  मी अन्य लोकांच्यापेक्षा कोणीतरी वेगळा महान आहे”, अशा माझ्या कल्पना असतात.  त्यामुळे आपले प्रत्येक कर्म अभिमानाच्या वृत्तीनेच प्रेरित झालेले असते.  काया-वाचा-मनसा सर्व व्यवहार अहंकारानेच प्रेरित झालेला असतो.  

   

- "दिव्यत्वाचा मार्ग" या परमपूज्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, तृतीय आवृत्ति, २०१०
- Reference: "Divyatwacha Marg" by Param Poojya Swami Swaroopanand Saraswati, 3^rd Edition, 2010

- हरी ॐ –