विज्ञानातील श्रद्धा | Faith in Science

विज्ञानाच्या भाषेतही “श्रद्धा” या शब्दाचा अर्थ पाहिला पाहिजे.  अनादि काळापासून सर्व शास्त्रज्ञ, संशोधक नवनवीन शोध लावण्यासाठी झटत आहेत.  प्रयोगशाळेत अनेक प्रयोग करीत आहेत.  युक्तीच्या साहाय्याने पडताळून पाहात आहेत.  या सर्वांच्यामागे एकच जिज्ञासा आहे आणि ती म्हणजे – जे ज्ञात आहे, दृश्य आहे त्याच्यामागे काय आहे?  या दृश्य विश्वाच्या पलीकडे काय आहे?  विश्व कोठून निर्माण झाले?  विश्व कसे निर्माण झाले?  विश्वाचे कारण काय?  यालाच कार्यकारण सिद्धांत (Cause-Effect relationship) म्हणतात.

विज्ञान याचा अर्थच जे ज्ञात आहे, त्या माहीत असलेल्या वस्तुवरून अज्ञात वस्तु शोधणे.  जे दृश्य आहे त्यावरून अदृश्य वस्तु शोधणे, स्थूलाच्या साहाय्याने सूक्ष्म, सूक्ष्मतर वस्तूचा शोध घेणे.  यालाच ‘विज्ञान’ असे म्हणतात.  थोडक्यात कार्यावरून कारणाचा शोध घेणे म्हणजे ‘विज्ञान’ होय.

आज आपण विज्ञानामध्ये जे सिद्धांत पाहतो, ते विज्ञानाने सांगितलेले नाहीत किंवा सिद्ध केले नाहीत.  विज्ञानाने कोणताही नवीन शोध लावलेला नाही.  तर सर्व सिद्धांत पूर्वीच अपौरुषेय वेदांच्यामध्ये प्रतिपादन केलेले आहेत.  विज्ञानाच्या मुळाशी, विज्ञानाच्याही अतीत अध्यात्माचे स्थान आहे.  जेथे विज्ञान संपते, विज्ञानाला मर्यादा येतात, तेथे अध्यात्माच्या सूक्ष्म जगाला प्रारंभ होतो.

काहीतरी आहे, असे मानणे, असा विश्वास ठेवणे, अशी श्रद्धा ठेवणे, हीच ज्ञानाची-विज्ञानाची सुरुवात आहे.  श्रद्धेशिवाय अज्ञातामध्ये शोध घेणे विज्ञानाला व अध्यात्मालाही शक्य नाही.

- "श्रद्धा आणि अंधश्रद्धा" या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून,  प्रथम आवृत्ति, नोव्हेंबर २०११   
- Reference: "Shraddha Ani Andhashraddha" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1^st Edition, November 2011

- हरी ॐ –