आत्मोद्धाराची साधने – धर्म | Means of Self-Upliftment – Dharma

 

ईश्वराचा अवतार हा केवळ आणि केवळ मनुष्यमात्रासाठीच आहे.

नृणां निःश्रेयसार्थाय व्यक्तिर्भगवतो नृप I   अव्ययस्याप्रमेयस्य निर्गुणस्य महात्मनः II

(श्रीमद्  भागवत)

 

अव्यय, अप्रमेय, निर्गुण, निर्विशेष असणारा परमात्मा केवळ मनुष्याच्या उद्धारासाठी उपाधि धारण करून सगुण-साकार होतो.  पृथ्वीतलावर अनेक वेळेला अवतार घेतो.  केवळ अवतार घेत नाही, तर ईश्वर मनुष्याच्या उद्धारासाठी बरोबर तपादि साधने उत्पन्न करतो.  म्हणून आपल्या संस्कृतीमध्ये, धर्मामध्ये तप-धर्म-दान-सत्य-तीर्थयात्रा या सर्वांचे महत्त्व असून ही सर्व साधने अर्थपूर्ण आहेत.

 

ईश्वराने धर्म म्हणजे आचारधर्म निर्माण केले. मनुष्याला जीवन जगण्यासाठी काही नियम, काही मर्यादा घालून दिल्या.  मनुष्याने कसे जगावे, कोणते कर्म करावे व कोणते करू नये त्याचे ज्ञान दिले.  नीतिमूल्ये, जीवनमूल्ये यांचे महत्त्व सांगून सर्व वर्णाश्रमानुसार मनुष्याचे धर्म कथन केले.  जो धर्माचे रक्षण करतो त्याचेच धर्म रक्षण करतो आणि जो धर्माचे, सदाचाराचे, नीतीचे उल्लंघन करतो, त्याचे निश्चितच अधःपतन होते.

 

असे सांगून ईश्वराने मनुस्मृतीच्या माध्यमातून मनुष्याने कसे वागावे, याची घटना लिहून ठेवली.  ईश्वराने स्वतःच धर्माज्ञा दिलेल्या आहेत.  धर्मरक्षण व मनुष्याच्या कल्याणासाठी ईश्वर वारंवार अवतार घेत असतो.  भगवान सांगतात –  

ब्रह्मन् धर्मस्य वक्ताहं कर्ताहं तदनुमोदिता II                        (श्रीमद् भागवत)  

हे नारदा !  मी ईश्वरच धर्माचा वक्ता आहे, कर्ता व धर्माला अनुमोदन देणारा आहे.

 

 

- "योगवासिष्ठ" (द्वितीय मुमुक्षुव्यवहार प्रकरण) या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, मे २०१९   
- Reference: "Yogavashishtha" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1^st Edition, May 2019

- हरी ॐ–