Tuesday, April 15, 2025

स्वस्वरूपाची अनुभूति | Self Experience

 



परमात्मस्वरूप हे स्वयंसिद्ध व स्वयंप्रकाशस्वरूप असल्यामुळे त्याच्यामध्ये प्रकाशाचा अभाव म्हणजे अंधार असू शकत नाही.  ते स्वरूप आकाशाप्रमाणे निराकार आहे. परमात्म्याचा प्रकाश म्हणजे त्याचा साक्षात अनुभव होय.  अन्य कोणत्याही साधनाने त्याचा अनुभव येत नाही.  ते स्वरूप अंधार आणि प्रकाशरहित व जरारहित आहे.  ते आकाशाप्रमाणे असून त्याने संपूर्ण जगताला अंतर्बाहय व्याप्त केले आहे.

 

या दोन श्लोकांच्यामधून श्रीवसिष्ठमुनि सांगतात की, त्या तत्त्वाची अनुभूति अन्य बाह्य दृश्य विषयांच्याप्रमाणे येत नाही.  तर ती अनुभूति स्वतःच्या साहाय्याने स्वतःमध्येच येते.  बाह्य अनुभवांच्यामध्ये अनुभवणारा 'मी' असतो व अनुभवण्याची वस्तु दृश्य असून ती माझ्यापासून भिन्न असते.  आपण त्या वस्तु सहजपणे डोळ्यांनी पाहू शकतो. जे आपण डोळ्यांनी पाहू शकत नाही, त्या सूक्ष्म वस्तु सूक्ष्मदर्शीने पाहतो.  सुखदुःखादि विषय मनाने अनुभवतो.  परंतु आत्मानुभूतीमध्ये अनुभवण्याची वस्तु 'मी' आहे आणि अनुभवणारा सुद्धा 'मी'च आहे.  त्यामुळे मन, बुद्धि हे सुद्धा आत्मानुभूतीचे साधन होऊ शकत नाहीत.  तर ही अनुभूति स्वतःच स्वतःने व स्वतःमध्येच घ्यावयाची आहे.

 

"याप्रमाणे आत्मस्वरूप हे शून्य-अशून्याच्या अतीत, आकाशाप्रमाणे अतिशय स्वच्छ, अंधार आणि प्रकाशाच्या अतीत असणारे अजर पद आहे.  जसे सर्वव्यापी आकाशामध्ये कोणताही दोष संभवत नाही, त्याचप्रमाणे या पारमार्थिक स्वरूपामध्ये ना कोणता विकार आहे, ना प्रकाश आहे, ना अंधार आहे, ना ज्ञान आहे, ना अज्ञान आहे !  असे ते स्वरूप अजर, अमर, अविकारी, निर्लेप आहे.  रामा !  अशा स्वरूपाची अनुभूति बाहेर कोठे येणार नाही.  तर ती स्वस्वरूपाची अनुभूति आहे."

 

 

- "योगवासिष्ठ" (तृतीय उत्पत्ति प्रकरण) या परमपूज्य स्वामी स्थितप्रज्ञानंद सरस्वती लिखित पुस्तकामधून, प्रथम आवृत्ति, आदि शंकराचार्य जयंती २०२२   
- Reference: "Yogavashishtha
" by Param Poojya Swami Sthitapradnyanand Saraswati, 1st Edition, Adi Shankaracharya Jayanti 2022



- हरी ॐ